Ke Känäwai Mämalahoe

Synopsis: What is the meaning of the Law of the Splintered Paddle? Does it cover camping on sidewalks?

Aloha mai e nä makamaka heluhelu o Kauakükalahale. I ka pule nei i hala, ua ho‘omaka iho nei ka ho‘okö ‘ana o ke Külanakauhale i ke känäwai hou e ho‘oha‘alele ai i ka po‘e e ho‘omoana ana ma nä pïpä alanui o Honolulu. ‘O ka Pila 7 ia, ‘o ia ho‘i, ‘o nä mea ho‘ouluhua wale a mea ‘äke‘ake‘a paha e waiho ana ma ka pïpä alanui, he hiki i ka limahana külanakauhale ke lawe aku i ia mau mea i kahi ‘ë. ‘O ka mana‘o o nä luna külanakauhale, inä e lawe ‘ia aku ia mau mea, e ha‘alele aku ka po‘e na läkou ia mau mea.

I mea aha lä ka Pila 7? Ua kipaku wale ‘ia aku ka po‘e e noho pa‘a ana ma kahakai ma mua. Kohu mea lä, he mana ko ke aupuni e hana e like me kona makemake. I këia manawa na‘e, ua häpai ‘ia a‘ela ke Känäwai Mämalahoe, ‘o ia ho‘i, “E hele ka ‘elemakule, ka luahine, a me nä kamali‘i a moe i ke ala ‘a‘ohe mea näna e ho‘opilikia.” A ‘o ke kumu i häpai ‘ia ai ua känäwai nei, he paukü ia no loko mai o ke Kumu Känäwai o Hawai‘i nei. ‘O ka paukü 10 nö ia o ka mokuna 9 o ke Kumu Känäwai. Ua unuhi ‘ia ka ‘ölelo haole mai loko mai o ka ‘ölelo Hawai‘i, ‘oiai, ua ho‘opuka ‘ia nö ‘o Mämalahoe Känäwai, a no laila, eia mai ka ‘ölelo haole, “Let every elderly person, woman and child lie by the roadside in safety.”

‘O kekahi po‘e, kapa aku läkou i ia känäwai ‘o Mämalahoa Känäwai, akä, ‘a‘ole e nänä ‘ia ka pololei a me ka ‘ole o ka inoa o ia känäwai. ‘O ka mea nui o këia mo‘olelo, he aha lä ka mana‘o o Kamehameha ma ka ho‘opuka ‘ana i ia känäwai? He mau nïnau paha ke kupu a‘e. ‘O ka ‘elemakule, ka luahine a me ke keiki, ‘o läkou wale nö ke ho‘omalu ‘ia? He hiki ke ho‘opilikia ‘ia aku ke käne a me ka wahine, ke kanaka makua ho‘i? ‘A‘ole paha. Ma “He Moolelo No Kamehameha I,” ‘ölelo ‘ia, “O ka manao nui o keia Kanawai, he maluhia.” ‘Eä, inä ‘o ka mana‘o nui o këia Känäwai, he maluhia, helu pü ‘ia ke käne a me ka wahine ma loko o ia pü‘ulu.

‘O kekahi nïnau, ‘o ke ala wale nö kahi maluhia? Wahi a ka Meia Kirk Caldwell, i kona mana‘o, ‘a‘ole e ‘ae ana ia känäwai e ho‘omoana ke kanaka ma ke ala a mau loa. Ua ‘ölelo ‘o Caldwell, he känäwai ia no ka pono o ke kamahele, ‘a‘ole no ka ho‘omoana ‘ana ma ka pïpä alanui. Ua heluhelu paha ka Meia i ka mo‘olelo i puka ai ‘o Mämalahoe Känäwai? He mau mana nö. Akä, ke kuhi nei ko ‘oukou mea käkau, ‘a‘ole wale nö kahi maluhia ‘o ke ala. “‘O ka mana‘o nui o këia Känäwai, he maluhia.” Ma nä wahi a pau nö paha. A ‘o ke kamahele a me ke kanaka e ho‘omoana ana ma ka pïpä alanui paha ke mälama ‘ia.

A ‘o kekahi mea nui paha, ‘o nä Ali‘i kekahi ke ho‘opilikia ‘ole aku i ke kanaka. ‘O ka mälama kanaka paha ka mana‘o nui. A no laila, ‘o ka Pila 7, he kü‘ë ia i ke Känäwai Mämalahoe. He pono i nä luna külanakauhale ke ‘imi aku i wahi e mälama pono ‘ia ai ke kanaka hale ‘ole.

• E ho‘ouna ‘ia mai nä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei: kwong@hawaii.edu, rsolis@hawaii.edu